Z inicjatywy Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Powiatowej Społecznej Rady ds. Osób Niepełnosprawnych oraz PCPR w Zgorzelcu informujemy Państwa o prawie do dostępności i postępowaniu skargowym w sytuacji gdy jej brak.
Każdy może poinformować instytucję publiczną o tym, że niedostępna jest:
• jej siedziba;
• przestrzeń, która jest jej własnością lub którą zarządza;
• komunikacja z instytucją.
Można to zrobić zawsze, nie tylko wtedy, gdy coś załatwia się w danej instytucji. W dostępności chodzi o to, by była uniwersalna – czyli dla wszystkich. Nie ma znaczenia wiek ani stopień sprawności.
Każdy może być osobą ze szczególnymi potrzebami, w określonym czasie lub sytuacji. Osoby ze szczególnymi potrzebami:
• poruszają się na wózku, o kulach, przy balkoniku;
• mają inne trudności w poruszaniu się;
• nie widzą lub są słabowidzące;
• nie słyszą lub są słabosłyszące;
• chorują psychicznie;
• mają niepełnosprawność intelektualną;
• są seniorami;
• chorują;
• są kobietami w ciąży;
• są rodzicami lub opiekunami z wózkiem dziecięcym,
• lub z małymi dziećmi;
• mają trudności w porozumiewaniu się;
• mają nietypowy wzrost;
• są dziećmi;
• są podróżnymi z ciężkim bagażem.
Czym jest dostępność – dla kogo i po co
Dostępność to możliwość skorzystania z usług, produktów, informacji i miejsc przez każdego w równym stopniu i każdym czasie. Dostępność sprawia, że osoby ze szczególnymi potrzebami są niezależne od innych. Mogą także w pełni uczestniczyć w życiu społecznym. Nie ma znaczenia ich wiek, sprawność czy choroba.
Dostępność można zapewnić także poprzez racjonalne usprawnienia. Polegają one na koniecznym, jak najprostszym, dostosowaniu rozwiązań w konkretnych sytuacjach. Celem wprowadzanych zmian jest, aby osoby ze szczególnymi potrzebami mogły korzystać z dóbr i usług, tak jak inni.
Jeśli instytucja publiczna nie jest w stanie zapewnić dostępności albo jest to bardzo trudne, ma obowiązek zapewnić dostęp alternatywny.
Jest to inny rodzaj wsparcia dla osoby ze szczególnymi potrzebami.
Dostęp alternatywny może polegać na:
• pomocy innej osoby;
• wsparciu technicznym oraz poprzez nowoczesne technologie;
• takiej organizacji pracy instytucji, by osoba ze szczególnymi potrzebami mogła skorzystać z jej usług.
Np. osoba z niepełnosprawnością ruchową nie może wejść do budynku instytucji publicznej z powodu barier architektonicznych. Przed wejściem do budynku na odpowiedniej wysokości, na przykład dla osoby na wózku, powinien być dzwonek.
Wszystkie instytucje publiczne mają obowiązek zapewnić dostępność.
Podmioty publiczne mają obowiązek spełnić przynajmniej kilka warunków dostępności:
• architektonicznej;
• cyfrowej;
• informacyjno-komunikacyjnej.
Dostępność architektoniczna
Na dostępność architektoniczną składają się wszystkie elementy, które tworzą daną przestrzeń. To one wpływają na łatwość poruszania się po niej. Nie jest to tylko wnętrze budynku, ale też jego otoczenie, czy to jak łatwo go odnaleźć. To także, na przykład położenie miejsc do parkowania dla osób ze szczególnymi potrzebami.
Konieczna jest co najmniej możliwość:
• poruszania się bez barier po piętrach i pomiędzy nimi.
• dostępu do wszystkich pomieszczeń, oprócz technicznych.
• uzyskania informacji o rozkładzie pokoi, na przykład w formie tablicy lub ekranu oraz w wersji dotykowej lub głosowej;
• wejścia z psem asystującym.
• ewakuacji lub uratowania osób ze szczególnymi potrzebami w inny sposób.
Dostępność cyfrowa
Strony internetowe i aplikacje instytucji publicznych powinny być dostępne dla osób ze szczególnymi potrzebami. Jednym z przykładów jest możliwość obsłużenia strony bez użycia myszy komputerowej, tylko za pomocą samej klawiatury. Innym przykładem jest użycie czytnika przez osobę niewidomą. Specjalny program czyta wtedy treść strony na głos. Osoba słabowidząca powinna móc skorzystać z możliwości powiększenia tekstu na stronie. Dla osób głuchych ważne będą filmy wideo z napisami lub w polskim języku migowym.
Na stronie internetowej i w aplikacji mobilnej dostępne muszą być przynajmniej:
• Biuletyn Informacji Publicznej (BIP). Tam można znaleźć podstawowe informacje o instytucji i jej organizacji;
• adres pocztowy, telefon, e-mail – wszystkie kontakty oraz link do BIP;
• formularze do kontaktu, a także usługa tłumacza języka migowego poprzez połączenie się z nim przez Internet (wideotłumacz);
• obsługa strony za pomocą klawiatury;
• deklaracja dostępności -to ważny dokument, gdzie opisana jest dostępność strony lub aplikacji. Deklaracja mówi także o niedostępnych częściach strony;
• multimedia, które łączą różne formy przekazu, jak dźwięk, tekst, grafikę, animację, wideo. Mogą być udostępniane na żywo lub odbierane w dowolnym czasie na stronie;
• informacje o wyjątkowo trudnej sytuacji jak na przykład pandemia czy awaria systemu;
• dokumenty urzędowe, na przykład wzory umów.
Co nie musi być dostępne
Warto wiedzieć, jakie są wyjątki, czyli co na stronie nie musi być dostępne:
• multimedia nadawane w czasie rzeczywistym, na żywo;
• dokumenty tekstowe i tekstowo-graficzne, prezentacje;
• multimedialne i dokumenty w programie Excel umieszczone na stronie przed 23 września 2018 roku. Warunkiem jest, by ich zawartość nie była ważna dla wypełniania codziennych zadań urzędu;
• niektóre mapy, jeśli placówka zapewni alternatywny dostęp do nich;
• opisy dzieł sztuki i zabytków, materiały z Internetu i ekstranetu umieszczone na stronie przed 23 września 2020 roku i odtąd niezmieniane;
• treści, które pochodzą z innych instytucji;
• zawartość strony, która nie ma znaczenia dla codziennej działalności instytucji.
Dostępność informacyjno-komunikacyjna
W tym zakresie konieczne są co najmniej:
• obsługa klienta poprzez: pocztę elektroniczną; sms, mms lub w inny sposób poprzez Internet; połączenie wideo przez Internet; faks; dostępną stronę internetową; usługę tłumacza języka migowego poprzez Internet lub aplikację.
• Instalacja urządzeń do obsługi osób słabosłyszących, na przykład:
- pętli indukcyjnej – zamienia dźwięk na fale elektromagnetyczne, które dochodzą do aparatu słuchowego.
- systemu FM – zamienia dźwięk na fale radiowe i dostarcza go do aparatu słuchowego;
- systemu IR – nośnikiem dźwięku jest podczerwień;
- systemu Bluetooth – działa jak bezprzewodowy zestaw głośnomówiący.
• opis pracy i zadań instytucji:
- w formie możliwej do odczytania przez czytnik ekranu;
- w polskim języku migowym;
- w tekście łatwym do czytania i zrozumienia (ETR – skrót od angielskiego Easy to read), czyli informacje zapisane prostymi zdaniami i uzupełnione zdjęciami, rysunkami lub symbolami.
• porozumienie się w innej formie na wniosek osoby ze szczególnymi potrzebami. Na przykład pisanie na kartce może pomóc osobom niemówiącym, które rozumieją i słyszą.
Wniosek o zapewnienie dostępności można złożyć, gdy z powodu bariery trudno skorzystać z usługi instytucji publicznej lub jest to wręcz niemożliwe. W przepisach nazywa się to interesem faktycznym.
Wniosek trzeba złożyć do tej instytucji publicznej, z usług której nie można skorzystać z powodu bariery.
Wniosek o zapewnienie dostępności zawiera:
• kontakt do piszącego wniosek, czyli imię, nazwisko, adres, może to być także numer telefonu i adres email;
• opis bariery architektonicznej lub informacyjno- komunikacyjnej, która utrudnia lub uniemożliwia skorzystanie z usługi, na przykład szkoły lub urzędu;
• sposób kontaktu z piszącym wniosek,
• opis sposobu zapewnienia dostępności, jeśli piszący wniosek prosi o konkretne rozwiązanie. Do wniosku można dołączyć bardziej szczegółowy dodatkowy opis.
Wniosek o zapewnienie dostępności można napisać samodzielnie. Nie ma jednego druku.
Instytucja publiczna, do której wysłaliśmy wniosek, ma 14 dni na usunięcie bariery, którą opisaliśmy. Jeśli to nie będzie możliwe w tym czasie, może go wydłużyć. Musi jednak powiadomić osobę składającą wniosek o przyczynach opóźnienia. Musi także wyznaczyć nowy termin zapewnienia dostępności. Nie może być on jednak dłuższy niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.
Czasami zapewnienie dostępności jest niemożliwe lub bardzo trudne. Może być tak, na przykład, z przyczyn technicznych lub prawnych. Wtedy instytucja publiczna musi powiadomić o tym osobę, która złożyła wniosek. Musi uzasadnić powody, które przeszkadzają w likwidacji barier. Ma także obowiązek zapewnić dostęp alternatywny. Może to być, na przykład, wsparcie innej osoby w skorzystaniu z usług instytucji.
Skarga na brak dostępności
Skargę na brak dostępności składamy, gdy instytucja publiczna, do której złożyliśmy wniosek o zapewnienie dostępności:
• nie zapewniła dostępności w ciągu 14 dni lub
• w przedłużonym terminie, ale nie dłuższym niż 2 miesiące lub
• odmówiła zapewnienia dostępności.
Skargę składamy do Prezesa Zarządu PFRON. Przyjmują ją Oddziały PFRON. Można ją także złożyć elektronicznie. Skargę na brak dostępności składamy w ciągu 30 dni od daty:
• kiedy minęło 14 dni na zapewnienie dostępności lub
• upływu terminu na zapewnienie dostępności, wyznaczonego przez podmiot publiczny lub otrzymania odmowy zapewnienia dostępności.
Skargę na brak dostępności można złożyć, gdy wcześniej złożyliśmy wniosek o zapewnienie dostępności. Jeśli od razu złożymy skargę, nie zostanie ona rozpatrzona.
Skarga na brak dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej zawiera:
• kontakt do piszącego skargę, czyli imię, nazwisko, adres, może to być także numer telefonu i adres e-mail;
• opis bariery architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej, która utrudnia lub uniemożliwia korzystanie z usług instytucji;
• sposób kontaktu z piszącym skargę;
• opis sposobu zapewnienia dostępności.
Do skargi można dołączyć kopię wcześniejszego wniosku o zapewnienie dostępności. Wtedy w skardze wystarczy tylko podać dane kontaktowe. Skargę na brak dostępności można napisać samodzielnie. Nie ma jednego druku.
Uczestnikami sprawy dotyczącej skargi jest osoba, która ją złożyła oraz instytucja, której skarga dotyczy. Prezes Zarządu PFRON sprawdzi fakty, czyli:
• czy wcześniej został złożony wniosek o zapewnienie dostępności;
• czy skarga jest złożona w odpowiednim terminie;
• czy skargę złożyła osoba ze szczególnymi potrzebami lub jej przedstawiciel ustawowy;
• czy instytucja, której skarga dotyczy, na pewno ma obowiązek zapewnienia dostępności;
• czy piszący skargę ma potrzebę skorzystania z usług instytucji,
• czy skarga opisuje potrzebne do jej rozpatrzenia informacje;
• czy opisana sytuacja jest prawdziwa.
Skarga powinna być rozpatrzona jak najszybciej. W trudnych sytuacjach czas ten może wynieść około miesiąca lub dwóch.
Po rozpatrzeniu skargi Prezes Zarządu PFRON wyda decyzję, która:
• nakaże instytucji zapewnić dostępność i wskaże termin. Będzie miała na to nie mniej niż 30 dni lub w wyjątkowo trudnych sprawach 60 dni od dnia otrzymania decyzji;
• zwolni ją z zapewnienia dostępności.
Prezes Zarządu PFRON może też zakończyć postępowanie bez wydania decyzji. Może je umorzyć, gdy uzna, że nie ma podstaw do dalszego rozpatrywania skargi.
Od decyzji Prezesa Zarządu PFRON nie można się odwołać. Nie może tego zrobić ani osoba, która złożyła skargę, ani instytucja publiczna, której skarga dotyczy. Gdy nie zgadzamy się z decyzją Prezesa Zarządu PFRON, możemy wystąpić do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Mają na to 30 dni od daty otrzymania decyzji Prezesa Zarządu PFRON. Skargę do sądu składamy za pośrednictwem Prezesa Zarządu PFRON.
W razie pytań lub wątpliwości można uzyskać informacje poprzez:
• e-mail: dostepnosc@pfron.org.pl;
• rozmowę pod numerem telefonu infolinii: 22 581 84 10; numer wewnętrzny 4;
• w każdym Oddziale PFRON.
Źródło: Poradnik „Jak skorzystać z prawa do dostępności” Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną sfinansowany ze środków PFRON.
